İmzalı Bordro Varken Fazla Çalışma Ücreti İstenebilir Mi?

Yargıtay içtihatları değerlendirildiğinde imzalı bordro veya puantaj kayıtlarının varlığının doğrudan tanık beyanlarına itibar edilemeyeceği sonucunu doğurmadığını görmekteyiz. Ancak fazla çalışmanın ispatında işyeri iç yazışmaları ve kayıtları önemli ispat araçlarıdır. Bu ispat araçlarına, puantaj kayıtları, işyeri giriş ve çıkış saatlerini gösteren nöbet veya benzeri kayıtlar, örnek verilebilir. [1] Nitekim bu kayıtları, bordroların ve diğer ödeme belgelerinin destekleyip desteklemediği önemlidir. İşveren tarafından düzenlenen işe giriş ve çıkış saatlerini gösteren bu tür belgelerin varlığı ve ihtirazi kayıt içermeyen imzalı bordroların varlığı halinde, bunların geçerliliklerinde şüphe oluşmadıkça tanık beyanlarına itibar edilmeyecektir.[2] Yargıtay bu bağlamda bordronun imzalı olup olmamasını belirleyici kriter kabul etmektedir. Şöyle ki;

“İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda, işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışmayı yazılı belge ile kanıtlaması gerekir. İşçinin imzasını içermeyen bordrolarda fazla çalışma tahakkuku yer aldığında ve tahakkukta yer alan miktarların karşılığı banka hesabına ödendiğinde, tahakkuku aşan fazla çalışmalar her türlü delille ispatlanabilir. Tahakkuku aşan fazla çalışma hesaplandığında, bordrolarda yer alan fazla çalışma ödeme tutarları mahsup edilmelidir.”[3]

Bunun yanında yapılan fazla mesai tahakkuklarının sembolik olduğu anlaşılıyorsa bu halde fazla çalışmanın yapıldığı her türlü delille ispat edilebilecektir. [4]

“davacının da kabulünde olduğu üzere işyerinde giriş-çıkış saatlerinin tespitine yönelik olarak manyetik kart sisteminin bulunduğu ve tanık beyanlarına göre davacının çoğunlukla sahada çalıştığı şeklindeki savunmasının da yerinde olmadığı anlaşılmış olup mahkemece fazla mesai ile ulusal bayram ve genel tatil alacaklarına ilişkin olarak davalı tarafça ibraz edilen manyetik kart sistemi kayıtları sunulan dönemler yönünden söz konusu kayıtlar değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi isabetli olmamıştır…”[5]

Yargıtay içtihatlarında, işyeri giriş ve çıkışlarında kart sisteminin kullanılması halinde, kart sisteminde işverenin müdahalesi olduğu ispatlanmadıkça, tanık beyanlarının, ancak sistemin kullanılmadığı sürelere ilişkin olarak hükme esas alınabileceği yönündeki varılan sonuca katılmaktayız.[6]

Ancak işverence kayıtlar usulüne uygun olarak tutulmayabilmekte veya aleyhe delil oluşturmamak adına mahkemeye sunulmayabilmektedir. İşverence fazla çalışmaya ilişkin kayıtlar sunulmadığı takdirde Yargıtay, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 220. maddesi uyarınca karşı tarafın iddialarının kabul edileceği yönünde içtihatlar geliştirmiştir.

“...Somut uyuşmazlıkta, dava dilekçesinde davacı taraf, davacının şehir içi ve şehir dışında seminer, kongre ve toplantılara katılarak fazla mesai yaptığı, hafta tatili ve genel tatillerde çalıştığını iddia etmiş, ilgili kayıtların işverenden istenmesini talep etmiştir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu 220. maddesine gö“e "Belgeyi ibraz etmesine karar verilen taraf, kendisine verilen sürede belgeyi ibraz etmez ve aynı sürede, delilleriyle birlikte ibraz etmemesi hakkında kabul edilebilir bir mazeret göstermez ya da belgenin elinde bulunduğunu inkâr eder ve teklif edilen yemini kabul veya icra etmezse, mahkeme, duruma göre belgenin içeriği konusunda diğer tarafın beyanını kabul edebilir.”

Bu nedenle, davalıya Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 220. maddesi uyarınca ilgili işyeri kayıtlarını ibraz etmesi aksi takdirde davacının iddialarının gerçek kabul edilebileceği ihtarını içerir şekilde kesin süre verilmeli, tüm deliller toplandıktan sonra yeniden değerlendirme yapılarak çıkacak sonuca göre fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil alacakları konusunda bir karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.”[7]

Yargıtay konu ile ilgili içtihatlarında delillerin ibraz edilmemesi halinde Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 220. maddesinin uygulanmasına gerekçe olarak işverenin belge tutma yükümlülüğüne vurgu yapmıştır.[8]

[1] Ekmekçi and Yiğit (n 108) 411. [2] Eyrenci, ‘Fazla Çalışma’ (n 371) 463. [3] Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/5787 E., 2019/15100 K. T.08.07.2019 https://www.calismatoplum.org/yargitay-karari/imzali-ucret-bordrolarinda-fazla-calismaya-iliskin-ihtirazi-kayit-yoksa-bordroda-yazili-olanlardan-daha-fazla-calisma-yapildiginin-ileri-surulemeyecegi accessed 04 June 2023. ; imzalı bordroların bulunduğu ayların hesaplamada dışlanması gerektiği yönünde bknz: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2021/5730 K. 2021/9965 T. 07/06/2021 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023 ; Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2021/7105 K. 2021/11870 T.15/09/2021 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023 [4]Yargıtay 9. HD 2014/37967 E., 2016/8628K. T.07.04.2016 <https://calismatoplum.org/Content/pdf/yargitay-kararlari-3179-748751f5.pdf>accessed 04 June 2023; ; Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2020/3490 K. 2020/19807 T. 23/12/2020 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023 [5] Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2022/30 K. 2022/1796 T. 15.02.2022 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023 ; Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2020/1903 K. 2020/8749 T. 22.09.2020 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023. [6] Baki Oğuz Mülayim, ‘Fazla Çalışmanın İspatlanması’ < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/944049> accessed 03 May 2023 130, 158 [7] Yargıtay 9.Hukuk Dairesi, 2016/30716 E., 2020/14434 K. T. 03.11.2020 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023; benzer yönde; Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/4666 E. 2017/10016 K. 8.06.2017 T. Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023: “Somut uyuşmazlıkta, dava dilekçesinde davalının Peugeot’nun “assistance” olarak adlandırılan gidilen yol yardımları belgelerine dayanıldığı ve 6 adet örnek belgenin dosyaya ibraz edildiği anlaşılmıştır. Bu belgelerin davacıya ilişkin olarak …‘dan ve 6100 sayılı Kanun’un 220. maddesi uygulanmak sureti ile davalıdan istenip, üzerindeki çalışma tarih ve saatleri gözetilerek fazla mesai talebi yeniden ele alınmalıdır.” [8] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 2014/1710 K. 2017/40 T. 18.01.2017 Lexpera İçtihat Bankası accessed 03 May 2023; “İş Kanununda kayıt tutma yükümlülüğü genellikle işverene verilmiştir. Bordro tanzimi, mesai saatleri düzenleme, yıllık ücretli izin defteri tutma, çalışma belgesi verme gibi işçi alacakları konusunda işveren kayıtlarına dayanıldığında, bu kayıtları tutma zorunluluğu olan işverenin bu belgeleri mahkemeye ibraz etmesi, işverenin bu belgeleri ibraz etmemesi halinde ise 6100 sayılı HMK’nun 220. maddesi uyarınca işlem yapılması gerekmektedir. Somut uyuşmazlıkta, Yerel Mahkemenin ilk kararı ile tanık beyanları doğrultusunda davacının tüm çalışma süresine ilişkin hesaplanan fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil alacakları hüküm altına alınmış, uyulan ilk bozma ilamı sonrasında da getirtilen işe giriş çıkış kayıtları esas alınarak ve sadece kayıtların bulunduğu döneme ilişkin fazla mesai, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil alacakları hüküm altına alınmıştır. İşe giriş çıkış kayıtlarının bulunmadığı dönem yönünden ise belirtilen alacaklara hak kazanılmadığı değerlendirilmiştir. Yukarıda ayrıntılı olarak izah edildiği üzere, fiili bir olgu söz konusu olduğundan, fazla çalışmalar her türlü delille ispat edilebilir. Bu itibarla, Yerel Mahkemece, işe giriş çıkış kayıtlarının bulunmadığı dönem yönünden değerlendirme yapılmaması isabetli değildir. Diğer taraftan, Yerel Mahkemece işe giriş çıkış kayıtlarının sunulmamasının davacı aleyhine yorumlanması da, 6100 sayılı Kanunun 220. maddesi ile de bağdaşmamaktadır.”